Χολολιθίαση

Η χοληδόχος κύστη

Η χοληδόχος κύστη είναι ένα μικρό όργανο που μοιάζει με σάκο και βρίσκεται κάτω από το ήπαρ στην δεξιά πλευρά της κοιλιακής χώρας. Ο κύριος σκοπός της είναι να αποθηκεύει και να συμπυκνώνει τη χολή.

Η χολή είναι ένα υγρό που παράγεται από το συκώτι για να βοηθήσει στην πέψη των λιπών. Περνά από το ήπαρ στη χοληδόχο κύστη μέσω μιας σειράς σωληνάριων γνωστών και ως χοληφόρων αγγείων.

Η χολή αποθηκεύεται στη χοληδόχο κύστη και, με την πάροδο του χρόνου, γίνεται πιο συμπυκνωμένη, γεγονός που την καθιστά καλύτερη στην πέψη των λιπών. Μετά την λήψη τροφής η χοληδόχος κύστη συσπάται και απελευθερώνει χολή στο πεπτικό σύστημα διαμέσου ενός πόρου γνωστού ως χοληδόχος πόρος.

Αιτίες χολόλιθων

Οι χολόλιθοι είναι πολύ συνηθισμένοι. Εκτιμάται ότι περισσότεροι από 1 στους 10 ενήλικες έχουν χολόλιθους, αν και μόνο μια μειοψηφία των ανθρώπων αναπτύσσουν συμπτώματα.

Συμπτώματα χολόλιθων

Όπως αναφέρθηκε παραπάνω μόνο μία μειοψηφία ατόμων με χολολιθίαση θα εμφανίσουν συμπτώματα η κάποια επιπλοκή της νόσου.

Τα συμπτώματα συνήθως εμφανίζονται όταν ένας χολόλιθος παγιδευτεί στον πόρο της χοληδόχου κύστης (κυστικός πόρος) το οποίο μπορεί να προκαλέσει ξαφνικό, έντονο πόνο στην κοιλιά που συνήθως διαρκεί μεταξύ 1 και 5 ωρών.

Αυτός ο τύπος κοιλιακού πόνου είναι γνωστός και ως κολικός χοληφόρων και είναι το συνηθέστερο σύμπτωμα της χολολιθίασης. Οι χολόλιθοι μπορεί να προκαλέσουν ξαφνικό, σοβαρό κοιλιακό άλγος που συνήθως διαρκεί 1 έως 5 ώρες, αν και μερικές φορές μπορεί να διαρκέσει μόνο λίγα λεπτά.

Ο πόνος μπορεί να γίνει αισθητός:

• στο κέντρο της κοιλιάς
• ακριβώς κάτω από τα πλευρά στη δεξιά πλευρά – μπορεί να εξαπλωθεί στο πλάι ή στην ωμοπλάτη

Μερικές φορές προκαλείται από την κατανάλωση λιπαρών τροφών, αλλά μπορεί να συμβεί οποιαδήποτε στιγμή της ημέρας και μπορεί να ξυπνήσει κάποιο άτομο κατά τη διάρκεια της νύχτας. Μερικοί άνθρωποι έχουν επίσης περιόδους όπου ιδρώνουν υπερβολικά και αισθάνονται άρρωστοι ή κάνουν εμετό.

Μερικοί άνθρωποι με χολόλιθους έχουν κίνδυνο να αναπτύξουν επιπλοκές όπως:

• Οξεία χολοκυστίτιδα (φλεγμονή της χοληδόχου κύστης)

Εάν ο πόρος που μεταφέρει την χολή από την χοληδόχο κύστη στο έντερο μπλοκαριστεί, μπορεί να οδηγήσει σε συσσώρευση χολής μέσα στη χοληδόχο κύστη. Αυτό μπορεί να προκαλέσει μόλυνση και φλεγμονή της χοληδόχου κύστης γνωστή και ως οξεία χολοκυστίτιδα.

• Ίκτερος

Ίκτερος μπορεί να εμφανιστεί εάν ένας χολόλιθος περάσει έξω από τη χοληδόχο κύστη στον χοληδόχο πόρο και αρχίσει να εμποδίζει τη ροή της χολής προς το έντερο.

• Λοίμωξη των χοληφόρων οδών (οξεία χολαγγειίτιδα)

Εάν οι χοληφόροι πόροι μπλοκαριστούν, είναι ευάλωτοι σε μόλυνση από βακτήρια. Ο ιατρικός όρος για μια λοίμωξη του χοληδόχου πόρου είναι οξεία χολαγγειίτιδα.

• Οξεία παγκρεατίτιδα

Οξεία παγκρεατίτιδα μπορεί να αναπτυχθεί όταν ένας χολόλιθος μετακινηθεί έξω από τη χοληδόχο κύστη και εμποδίσει το άνοιγμα (αγωγό) του παγκρέατος, προκαλώντας φλεγμονή.

Σε επιπλεγμένες περιπτώσεις κάποια από τα συμπτώματα μπορεί να είναι:

• Επίμονος πόνος
• υψηλή θερμοκρασία
• κιτρίνισμα του δέρματος και του λευκού των ματιών (ίκτερος)
• φαγούρα στο δέρμα
• διάρροια
• ρίγη
• σύγχυση
• απώλεια όρεξης

Διάγνωση

Η διάγνωση περιλαμβάνει την κλινική εξέταση, τον εργαστηριακό έλεγχο, καθώς και μία σειρά από διαγνωστικά τεστ:

Υπερηχογράφημα κοιλίας

Οι χολόλιθοι μπορούν συνήθως να επιβεβαιωθούν με το υπερηχογράφημα κοιλίας το οποίο είναι μια γρήγορη και ανώδυνη εξέταση η οποία μπορεί να εντοπίσει πέτρες στην χολή με μεγάλη αξιοπιστία.

Όταν διαγνωστούν χολόλιθοι, μπορεί να υπάρχει κάποια αβεβαιότητα σχετικά με το αν τυχόν πέτρες έχουν περάσει στον χοληδόχο πόρο. Χολόλιθοι στο χοληδόχο πόρο παρατηρούνται μερικές φορές κατά τη διάρκεια του υπερήχου. Εάν οι εξετάσεις αίματος δείχνουν ότι ο χοληδόχος πόρος μπορεί να έχει επηρεαστεί, τότε μπορεί να χρειαστεί και μαγνητική τομογραφία.

Μαγνητική τομογραφία (MRCP)

Μια μαγνητική τομογραφία μπορεί να πραγματοποιηθεί για να ψάξει για χολόλιθους στους χοληφόρους πόρους. Αυτός ο τύπος σάρωσης χρησιμοποιεί ισχυρά μαγνητικά πεδία και ραδιοκύματα για να παράγει λεπτομερείς εικόνες του εσωτερικού του σώματος.

Ενδοσκοπική παλίνδρομη χολαγγειο-παγκρεατογραφία (ERCP).

Εάν εντοπιστεί απόφραξη κατά τη διάρκεια αυτής της εξέτασης, ενδέχεται να κριθεί απαραίτητη η εξέταση και η αφαίρεση χρησιμοποιώντας ένα ενδοσκόπιο. Αυτό είναι γνωστό ως ενδοσκοπική παλίνδρομη χολαγγειο-παγκρεατογραφία (ERCP).

Αξονική τομογραφία

Μια αξονική τομογραφία μπορεί να πραγματοποιηθεί για να αναζητήσει τυχόν επιπλοκές των χολόλιθων, όπως  οξεία παγκρεατίτιδα. Οι αξονικές τομογραφίες πραγματοποιούνται συχνά σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης για τη διάγνωση σοβαρού κοιλιακού πόνου.

Θεραπεία χολόλιθων

Η θεραπεία είναι συνήθως απαραίτητη εάν οι χολόλιθοι προκαλούν:

• συμπτώματα, όπως πόνο στην κοιλιά
• επιπλοκές, όπως ίκτερο ή οξεία παγκρεατίτιδα

Σε αυτές τις περιπτώσεις, συνιστάται λαπαροσκοπική χειρουργική επέμβαση για την αφαίρεση της χοληδόχου κύστης. Παρ’ ότι και άλλες μέθοδοι έχουν δοκιμαστεί στο παρελθόν όπως σύνθλιψη των χολόλιθων η φαρμακευτική θεραπεία, η χολοκυστεκτομή αποτελεί την μοναδική ριζική και αποτελεσματική θεραπεία της νόσου.

Αυτή η διαδικασία, γνωστή ως λαπαροσκοπική χολοκυστεκτομή είναι πλέον το gold standard παγκοσμίως για την αφαίρεση της χοληδόχου κύστης. Σε σπάνιες και πιο περιπλεγμένες περιπτώσεις η λαπαροσκοπική μέθοδος δεν είναι δυνατόν να εφαρμοστεί οπότε προτιμάται η κλασσική ανοιχτή μέθοδος.

Χωρίς χοληδόχο κύστη, κάποιος μπορεί να ζήσει μία φυσιολογική ζωή. Το συκώτι εξακολουθεί να παράγει χολή για να αφομοιώσει τα τρόφιμα, αλλά η χολή στάζει συνεχώς στο λεπτό έντερο, αντί να συσσωρεύεται στη χοληδόχο κύστη.

Λαπαροσκοπική χολοκυστεκτομή

Εάν συνιστάται χειρουργική επέμβαση, η μέθοδος που προτιμάται είναι η λαπαροσκοπική χολοκυστεκτομή.

Κατά τη διάρκεια μιας λαπαροσκοπικής χολοκυστεκτομής, γίνονται 3 ή 4 μικρές τομές στην κοιλιά. Ένα μεγαλύτερο κόψιμο (περίπου 2 εκατοστά) γίνεται από τον αφαλό και τα άλλα (το καθένα 1 εκατοστό ή λιγότερο) βρίσκονται στη δεξιά και άνω πλευρά της κοιλιάς.

Η κοιλιά διογκώνεται προσωρινά χρησιμοποιώντας αέριο διοξείδιο του άνθρακα. Αυτό είναι αβλαβές και διευκολύνει τον χειρουργό δημιουργώντας χώρο και αυξάνοντας το οπτικό του πεδίο.

Ένα λαπαροσκόπιo (ένα μακρύ, λεπτό τηλεσκόπιο με ένα μικροσκοπικό φως και βιντεοκάμερα στο τέλος) εισάγεται μέσω μίας από τις τομές στην κοιλιά. Αυτό επιτρέπει στον χειρουργό να δει τη λειτουργία σε μια οθόνη, ο οποίος στη συνέχεια θα αφαιρέσει τη χοληδόχο κύστη χρησιμοποιώντας ειδικά χειρουργικά εργαλεία.

 Εάν η επέμβαση δεν μπορεί να γίνει με αυτόν τον τρόπο ή εμφανιστεί μια απροσδόκητη επιπλοκή, μπορεί να χρειαστεί να μετατραπεί σε ανοικτή χειρουργική επέμβαση. Ο κίνδυνος αυτός είναι γενικά πολύ μικρός.

Μετά την αφαίρεση της χοληδόχου κύστης, το αέριο στην κοιλιά διαφεύγει μέσω του λαπαροσκοπίου και οι τομές κλείνουν με απορροφήσιμα ράμματα και καλύπτονται με γάζες.

Οι λαπαροσκοπικές χολοκυστεκτομές πραγματοποιούνται συνήθως υπό γενική αναισθησία, πράγμα που σημαίνει ότι κάποιος δεν αισθάνεται πόνο κατά τη διάρκεια της διαδικασίας.

Η επέμβαση διαρκεί 60 έως 90 λεπτά και συνήθως η επιστροφή στο σπίτι γίνεται την ίδια η την επόμενη μέρα.

Η πλήρης ανάρρωση διαρκεί συνήθως περίπου 10 ημέρες.

Ανοικτό χειρουργείο

Η λαπαροσκοπική χολοκυστεκτομή μπορεί να μην συνιστάται:

• κατά την διάρκεια του τρίτου τρίμηνου (τους τελευταίους 3 μήνες) της εγκυμοσύνης
• Σε εξαιρετικά υπέρβαρα άτομα
• Σε άτομα που έχουν μια ασυνήθιστη δομή χοληδόχου κύστης ή χοληδόχου πόρου που καθιστά μια διαδικασία κλειδαρότρυπας δύσκολη και δυνητικά επικίνδυνη
• Σε περίπτωση προηγούμενων χειρουργείων στην άνω κοιλία τα οποία αυξάνουν την πιθανότητα συμφύσεων.

Στις παραπάνω περιπτώσεις, μπορεί να συνιστάται ανοικτή χολοκυστεκτομή.

Μια τομή 10 έως 15cm γίνεται στην κοιλιά, κάτω από τις πλευρές, έτσι ώστε η χοληδόχος κύστη να μπορεί να αφαιρεθεί.

Χρησιμοποιείται γενική αναισθησία.

Η ανοικτή χειρουργική επέμβαση είναι εξίσου αποτελεσματική με τη λαπαροσκοπική χειρουργική, αλλά έχει μεγαλύτερο χρόνο ανάρρωσης και προκαλεί πιο ορατές ουλές.

Οι περισσότεροι άνθρωποι πρέπει να παραμείνουν στο νοσοκομείο για έως και 5 ημέρες. Συνήθως χρειάζονται 6 εβδομάδες την πλήρη ανάκαμψη.

Πλεονεκτήματα λαπαροσκοπικής χειρουργικής

Η λαπαροσκοπική χειρουργική της χοληδόχου κύστης προσφέρει σαφή πλεονεκτήματα σε σχέση με την ανοιχτή μέθοδο:

• Μικρό μέγεθος τομών.
• Λιγότερος μετεγχειρητικός πόνος
• Άμεση κινητοποίηση
• Μειωμένος κίνδυνος μόλυνσης του μετεγχειρητικού τραύματος
• Μειωμένος χρόνος νοσηλείας
• Ταχεία επιστροφή σε καθημερινές δραστηριότητες.
• Μειωμένος κίνδυνος εμφάνισης μετεγχειρητικών κηλών.
• Βελτιωμένο αισθητικό αποτέλεσμα

Ποιος κινδυνεύει;

Οι χολόλιθοι είναι πιο συνηθισμένοι:

• Σε γυναίκες, ιδιαίτερα μετά την τεκνοποίηση, σε άτομα που λαμβάνουν το συνδυασμένο χάπι ή λαμβάνουν θεραπεία με υψηλές δόσεις οιστρογόνων
• Σε υπέρβαρα η παχύσαρκα άτομα
• Σε άτομα ηλικίας 40 ετών και άνω
• Σε καταστάσεις που επηρεάζουν τη ροή της χολής (όπως κίρρωση, πρωτοπαθής σκληρυντική χολαγγειίτιδα ή μαιευτική χολόσταση)
• Σε άτομα με νόσο του Crohn
• Άτομα με οικογενειακό ιστορικό χολολιθίασης
• Πρόσφατη και απότομη απώλεια βάρους

Δίαιτα

Επειδή η χοληστερόλη φαίνεται να παίζει ρόλο στο σχηματισμό χολόλιθων, συνιστάται η αποφυγή κατανάλωσης πάρα πολλών τροφίμων με υψηλή περιεκτικότητα σε κορεσμένα λιπαρά.

Τα τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε κορεσμένα λιπαρά περιλαμβάνουν:

• λουκάνικα και λιπαρά τεμάχια κρέατος
• βούτυρο
• κρέμα
• σκληρά τυριά
• κέικ και μπισκότα
• Τρόφιμα που περιέχουν λάδι καρύδας ή φοινικέλαιο

Συνιστάται μια υγιεινή, ισορροπημένη διατροφή. Αυτό περιλαμβάνει άφθονα φρέσκα φρούτα και λαχανικά (τουλάχιστον 5 μερίδες την ημέρα) και δημητριακά ολικής αλέσεως.

Υπάρχουν επίσης ενδείξεις ότι η τακτική κατανάλωση ξηρών καρπών, όπως φιστίκια ή κάσιους, μπορεί να βοηθήσει στη μείωση του κινδύνου ανάπτυξης χολόλιθων.

Απώλεια βάρους

Το υπερβολικό βάρος, ιδιαίτερα η παχυσαρκία, αυξάνει την ποσότητα χοληστερόλης στη χολή, γεγονός που αυξάνει τον κίνδυνο ανάπτυξης χολόλιθων.

Συνιστάται ο έλεγχος του βάρους τρώγοντας μια υγιεινή διατροφή και κάνοντας τακτική άσκηση.

Η αποφυγή σε δίαιτες χαμηλών θερμίδων και ταχείας απώλειας βάρους προτιμάται. Υπάρχουν ενδείξεις ότι μπορούν να διαταράξουν τη χημεία της χολής σας και να αυξήσουν τον κίνδυνο ανάπτυξης χολόλιθων.

Συνιστάται ένα πιο σταδιακό σχέδιο απώλειας βάρους.